Zita, de filmdiva.

Biografie

Geboren: 20 april 1915 (Budapest, Hongarije)
Overleden: 12 juli 1999 (Érd, Hongarije)

Toneel- en filmactrice, en zangeres.

Szeleczky Zita, geboren als Szeleczky Zita Klára Terézia, was een Hongaarse toneel- en filmactrice, en zangeres. Zij was ook gekend onder de naam van Diana Toldy (na haar vertrek uit Hongarije). Haar ouders waren Szeleczky Emmanuel en Négyessy Amália. Zij had een broer, Alfred, en een zuster Olga.
Szeleczky Zita werd ontdekt door de filmstudios in 1938 en weldra werd zij een van de meest populaire sterren van het witte scherm en het toneel. Zij speelde in 60 toneelstukken gedurende haar carrière in Hongarije in de periode 1938-1944 en in 15 producties nadat zij geëmigreerd was. Zij speelde ook de leading lady in 26 Hongaarse films en 1 in een Italiaans-Hongaarse procuctie, meestal muzikale komedies.
In 1937 was zij afgestudeerd aan de Akademie voor Dramatische Kunsten. Zij had ondertussen ook een studiebeurs gekregen bij het Nationaal Theater en was lid van het gezelschap van 1936 tot 1941. In 1939 kreeg Szeleczky de Farkas-Ratkó Prijs. In 1942 kreeg zij een contract bij het Budapest Metropolitan Operetta Theater, waar zij in première ging met Huszka Jenõ's 'Luitenant Mary' met Sárdy János als haar partner. Begin 1944 trad zij op als gastactrice in het Madách Theater vooraleer in de herfst van datzelfde jaar terug te keren naar het Nationaal Theater. Ondertussen was Zita op 28 juni 1940 in het huwelijk getreden met de drie jaar oudere Haltenberger Gyula, ingenieur van beroep, die evenwel sympatiseerde met de fascistische gedachte.

Vader Szeleczky Emmanuel.	Moeder Négyessy Amália.	Zita's huwelijk met Haltenberger Gyula.

In april 1945 verliet Szelenczky Hongarije. Na de bezetting van haar land door Rusland zette zij een schijnzelfmoord in elkaar en ontvluchtte het land. Dat was ook het einde van haar huwelijk. In haar afwezigheid werd zij door het Volksgerecht (pro-Sovjetautoriteiten) veroordeeld tot drie jaar gevangenis voor haar activiteiten tijdens de oorlog, met inbegrip van het geven van een recital van een gedicht van Petöfi 'Föl a szent hábo rúra! (Op naar de Heilige Oorlog)' op een 'Hungarista'-avond in november 1944. Dit was in feite een oproep tot de wapens, uitgezonden op de radio, om de weerstand aan te moedigen tegen de Russische aanval.
Zij verbleef in Oostenrijk en Italië vooraleer in 1948 naar Argentinië af te reizen. Daar trad zij oorspronkelijk op in producties van het Hongaars Drama Gezelschap. Zij speelde in Argentinië ondermeer in 1951 in een film 'Viver un instante', maar dan onder de naam van Diana Toldy. In 1951 stichtte zij het Argentijns Hongaars Nationaal Theater, dat zich richtte op lichtere stukken, maar ook ernstige Hongaarse dram's speelde zoals 'Bánk bán' en 'The Tragedy of Man'. De beroemde actrice trad ook op in Duitse emigrantentheaters. Tussen 1949 en 1974 bezocht zij Zuid-Amerika, de Verenigde Staten van Amerika, Canada en Australië bij verschillende gelegenheden. Daar vertelde zij haar publiek over de mooie landschappen en haar dierbare herinneringen van haar wonderbaar thuisland Hongarije. Haar hartgevoel en emotionele uitingen bekoorden, maar vertoonden tegelijkertijd ook het grote verdriet, een nooit stervende hoop en een enorme sterkte, charme en schoonheid. Tijdens haar one-woman shows reciteerde zij poëzie en proza, zong volksliedjes en Hongaarse melodiën, en vertelde moppen.

Zita in 1933, 18 jaar oud...	... 24 jaar oud...	... als dierenliefhebster...	... in 1941.

Het rijbewijs van Szeleczky uit 1940.	Haar tijdelijke verblijfsvergunning in Brazilië van 1949.

In 1962 verhuisde zij naar de Verenigde Staten van Amerika, waar zij al vlug in contact kwam met de Transsylvaanse schrijver graaf Wass Albert. De correspondentie tussen beiden vertoonde een nauwe samenwerking die zich ontwikkelde tussen hen bij het promoten van de universele Hongaarse zaak. Het was haar soulmate.Zij nam ook een aantal platen op en haar activiteiten als performing artist groeiden uit tot een culturele missie.
In de Verenigde Staten huwde zij een tweede maal, met een Amerikaans staatsburger van Hongaarse origine, Illés Paul. Het huwelijk hield geen stand, maar zij mocht wel in Californië blijven. In 1974 huwde zij dan met een Australische acteur, Novák Sándor. Ook dat huwelijk bleef niet lang duren.
In 1991 zou haar eerste echtgenoot in Argentinië overlijden op 78-jarige leeftijd. In 1990, toen de politieke toestand in Hongarije gewijzigd was, keerde zij na 45 jaar nog eens naar Hongarije terug. Zij was toen 75 jaar oud. In 1993 zuiverde het Hoog Gerechtshof van Hongarije haar, stellende dat haar veroordeling in 1947 gebaseerd wat op gefabriceerde beschuldigingen. Zij werd onderscheiden met het Kruis van de Hongaarse Republiek. In de laatste decade van haar leven keerde zi vanuit Los Angelesj nog regelmatig terug naar Budapest. Maar pas in de herfst van 1998 keerde zij dan definitief terug naar Hongarije.
Haar dramatische carrière maakte van haar een van de grootste actrices, maar gezien zij het grootste deel van haar werk voor de bescherming van de Hongaren in het buitenland verrichte, kreeg zij in Hongarije nooit de wijde erkenning die zij verdiende.

In de vroege morgen van 9 mei 1999 kwam Szeleczky Zita zwaar ten val. In levensgevaar werd zij onmiddellijk naar het ziekenhuis overgebracht, maar op 12 juli zou zij daar 's morgens vroeg om 04u40 overlijden. Op 1 augustus 1999 namen duizenden afscheid van haar in de Gereformeerde Calvin kerk in Budapest. Op haar verzoek werd haar lichaam bijgezet in het familiegraf op het Nekézseny kerkhof. Zita was 84 jaar oud geworden.

Zita als zangeres.

Szeleczky bij haar thuis....	... in Los Angeles.	... en in Mexico.

Toneelrollen:

Tamási Áron: Énekesmadár....Kismadár
Vörösmarty Mihály: Csongor és Tünde....Ledér
Cronin: Nevet az Isten....orvosnő
Tamási Áron: Vitéz Lélek....Boróka
Babay József: Furulyaszó....Veronka
Gárdonyi Géza: Annuska....Annuska
Henrik Ibsen: Rosmersholm....Rebeka
Katona József: Bánk bán....Melinda
William Shakespeare: Rómeó és Júlia....Júlia
Huszka Jenő–Szilágyi László: Mária főhadnagy....Lebstück Mária
Németh László: Villámfénynél....Sata
Molière: Tartuffe....Dorina
Dario Niccodemi: Hajnalban, délben, este....Anna
Mikszáth Kálmán–Harsányi Zsolt: A Noszty fiú esete Tóth Marival....Tóth Mari
Luigi Pirandello: Hat szerep keres egy szerzőt....mostohalány
Rössner: I. Anna és III. Károly....Anna
Shakespeare: Szentivánéji álom....Titánia
Henrik Ibsen: Peer Gynt....Solvejg


Een aantal van haar voornaamste films:

1938 - Azurexpress
1939 - Stars of Variety
1940 - Gül Baba
1940 - Rózsafabot
1940 - Az utolsó Wereczkey
1940 - Bercsényi huszárok
1941 - Leányvásár
1941 - Egy éjszaka Erdélyben (One Night in Transylvania)
1942 - Kisértés (Tentazione)
1951 - Vivir un instante (als Diana Toldy, Argentinië)

Szeleczky en co-acteur Halmássy Miklós in 1940 in de film 'Az utolsó Wereczkey'.	Szeleczky en Szilassy László in 1940 in de film 'Bercsényi huszárok'.	Szeleczky in 1940 als Leila in de film 'Gül Baba'.

Szeleczky als Diana Toldy in 1951 in een Argentijnse film 'Viver un instante'.

De Hongaarse Posterijen gaven in 2015 een herdenkingsblaadje uit ter gelegenheid van de 100ste verjaardag van de geboorte in 1915 van deze mooie actrice en zangeres.
In een artikel van 13 april 2015, geschreven door de Hongaarse emigrant Lázár György, werd de Hongaarse Postdienst verweten een postzegel uit te geven over 'een fasciste'. Lázár noemt het uitgeven van die postzegel een nieuwe poging van het regime Orbán om het fascisme in oorlogstijd wit te wassen en de geschiedenis te willen herschrijven. Het artikel laakte de actrice om haar betrokkenheid in de Hungarista beweging en zag haar status van legende van het witte doek als overroepen.
Szeleczky ging nooit akkoord met dergelijke beschuldigingen. Zij zag zichzelf alleen maar als entertainer die ernaar streefde de troepen moreel te ondersteunen, door voor de gewonde soldaten op te treden in de hospitalen. Bovendien waren er naar haar zeggen Hongaarse actrices die in Nazi Duitsland grote sterren waren (zoals Rökk Marika en Tabody Clara) en die optraden in propagandafilms tijdens de oorlog. Zíj kregen nooit te maken met beschuldigingen over hun politieke activiteiten, maar zetten hun filmcarrières na de oorlog gewoon verder en zijn nog steeds bewonderd en erkend als topfilmsterren uit het verleden.
Het artikel van Lázár was aanleiding tot een ware polemiek tussen voor- en tegenstanders ervan.

Postzegelvelletje in 2015 uitgegeven in Hongarije bij de 100ste verjaardag van haar geboorte.

Gedenkplaat voor Zita aan het ouderlijk huis in de Budafiki út,10c in Budapest.	Het graf van Szeleczky Zita op het Nekézseny kerkhof.